In Februari 1940 kreeg de gemeente Hilversum een nieuwe burgemeester: Karel de Wijkerslooth de Weerdesteijn. Echter, zijn termijn was van korte duur. Na vijf maanden, op 11 juli 1940, werd hem eervol ontslag verleend. Wie was deze burgemeester en welke rol had hij in de gemeente Hilversum? In dit artikel lichten wij zijn verhaal toe.
Portret van Karel De Wijkerslooth De Weerdesteijn. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Ontslag als Burgemeester van Hilversum
Per 11 juli 1940 werd Karel De Wijkerslooth eervol ontslag verleend van zijn functie als burgemeester van de gemeente Hilversum. De aanleiding voor het ontslag was de kritiek van de NSB kringleider van het Gooi-Zuid in verband met het beklag van De Wijkerslooth over Anton Mussert en de NSB. De Wijkerslooth hield het nog enkele maanden vol om zijn partij te onderhouden vanuit Huize ''Hindersteyn''. Vanuit Hindersteyn distribueerde hij nog enkele gestencilde nummers voor de leden van de partij. Hierin stond zijn visie voor Nederland en de wereld. In het tweede nummer van de Nationale Eenheid uitte hij vooralsnog zijn kritiek op de NSB.
De Wijkerslooth probeerde op diverse data eind juli en begin augustus openbare vergaderingen te houden voor de partij. Echter, hier heeft de Procureur-Generaal bij het gerechtshof te Amsterdam een stokje voor gestoken. Het zou namelijk mogelijk de openbare orde kunnen verstoren. De brief die De Wijkerslooth heeft ontvangen, deelde hij - samen met een brief van de Gooi en Eemlander waar de Directeur van de krant beschrijft zijn tekst niet te kunnen plaatsen - met zijn leden. Bijgevoegd in deze envelop aan de leden zit een getypte brief en een postkaart van De Wijkerslooth.
Het gestencilde tweede nummer van de ''Nationale Eenheid'' van 2 Augustus 1940. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Vooroorlogse periode
Karel de Wijkerslooth de Weerdesteijn was een telg uit het adelijke geslacht ''De Wijkerslooth''. Na zijn studie rechten aan de Universiteit Leiden en zijn promotie in 1925, was hij werkzaam als advocaat en procureur in Utrecht. Twee jaar later, in 1927, ging hij de politiek in. Hij was werkzaam bij de Provinciale Staten van de provincie Utrecht. Hier vertegenwoordigde hij de RKSP (Roomsch-Katholieke Staatspartij).
Benoeming tot Burgermeester
In februari 1940 verliet De Wijkerslooth de Provinciale Staten en werd hij benoemd tot burgemeester van Hilversum. In de eerste maanden van zijn termijn tot aan de Duitse invasie in mei 1940 gebeurde er weinig noemenswaardigs. Na de Duitse inval begon De Wijkerslooth in de raadszaal echter een totaal andere houding aan te nemen. Hij begon zich over verscheidene onderwerpen steeds meer pro-Duits uit te laten. Op deze manier probeerde hij het vertrouwen van de bezetter te winnen.
Nationale Eenheid
Op 2 juli 1940 verliet De Wijkerslooth de RKSP en richtte hij een nieuwe partij op: de Nationale Eenheid. De oprichting ging gepaard met een opmerkelijke toespraak in de gemeenteraadszitting, waar hij zichzelf uitriep tot de leider van het Nederlandse volk. De reden? Hij claimde een afstammeling te zijn van Willem van Oranje. Enkele dagen later, op 6 juli 1940, liet De Wijkerslooth 400.000 exemplaren drukken van het eerste nummer van zijn nieuwe krant ''De Nationale Eenheid''. In dit nummer beschreef hij zijn visie voor Nederland, inclusief enkele uitgetypte toespraken in de gemeenteraad van Hilversum. De partij richtte zich op de samenwerking met de bezetter. Populair werd deze partij niet; op haar hoogtepunt had de partij 500 leden.
Het eerste nummer van de Nationale Eenheid van Karel Baron De Wijkerslooth van 6 juli 1940, collectie Hilversum in de Oorlog.
Na de Nationale Eenheid
Op 1 oktober 1940 hief De Wijkerslooth zijn partij op en sloot hij zich ondanks zijn eerdere kritiek aan bij de NSB. Bij zijn lokale afdeling in Doorn gaf hij namens de NSB lezingen over de Vrijmetselarij. In 1941 sloot De Wijkerslooth zich aan bij de Waffen SS onder het Vrijwilligerslegioen Nederland en vocht hij aan het oostfront om aldaar het communisme te bestrijden. In december 1942 keerde hij terug naar Nederland om hier een bestuurlijke functie te bemachtigen. De Wijkerslooth staakte zijn politieke activisme en liet tot het einde van de oorlog onderduikers op zijn land werken en stelde zijn woning beschikbaar voor een lokale kloostercommuniteit die zich bezig hield met het verzet. De Wijkerslooth zegde zijn NSB lidmaatschap in 1944 na Dolle Dinsdag (5 september) op, omdat hij de naar Duitsland vluchtende NSB leden als landverraders beschouwde.
Na-oorlogse periode
Op 18 mei 1945 werd De Wijkerslooth gearresteerd wegens collaboratie, in 1948 werd hij na het vast stellen van meerdere psychologische problemen ontoerekeningsvatbaar verklaard. Op 10 oktober 1975 overleed De Wijkerslooth op 74 jarige leeftijd in Utrecht.
Reactie plaatsen
Reacties