In februari 2018 werd tijdens de verbouwing van een huis aan de Loosdrechtseweg 146 te Hilversum, verstopt in het plafond, een aantal documenten gevonden. Ze bleken afkomstig te zijn van het gezin Eisner-Abramowitz.
Het gezin Eisner-Abramowitz
Het gezin Eisner-Abramowitz bestond vier personen: vader Franz Sigmund Eisner (1893), moeder Erna Eisner-Abramowitz (1903), zoon Hanns Peter Eisner (1931) en dochter Marianne Eisner (1937). Franz kwam uit Duitsland, Erna uit Polen.
Franz had een baan als luchtvaartdeskundige bij de DVL (Deutsche Versuchsanstalt für Luftfahrt), maar werd in april 1933 ontslagen. Protesten tegen dit ontslag, inclusief een verklaring waarin hij aangaf als gedecoreerde veteraan in de Eerste Wereldoorlog zijn Vaderland gediend te hebben, mochten niet baten. Hoewel hij opheldering eiste, legde Franz zich uiteindelijk bij zijn ontslag neer. Wel gaf hij duidelijk aan zich niet te kunnen verenigen met de houding van de luchtvaartindustrie en 'keine Möglichkeit der weiteren Zusammenarbeit' meer te zien. Zijn dienstverband werd per 30 september 1933 officieel beëindigd. In 1934 kon hij aan de slag als ingenieur bij de NSF (Nederlandse Seintoestellen Fabriek).
Ook Erna vond werk in Hilversum: ze trad op als sopraan, onder andere voor de KRO en de VARA. Regelmatig was ze op de radio te horen.
Enkele van de in 2018 aangetroffen documenten. Het betreft hier voornamelijk aantekeningen en berekeningen van Franz Sigmund Eisner. Collectie Hilversum in de Oorlog
Verklaring van Franz Sigmund Eisner waarin hij aangeeft tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn Vaderland gediend te hebben, 5 mei 1933. Collectie Hilversum in de Oorlog
Verklaring van Franz Sigmund Eisner waarin hij aangeeft zich niet te kunnen verenigen met de houding van de luchtvaartindustrie, 1933. Collectie Hilversum in de Oorlog
Boomberglaan 8a
In oktober 1937 betrok het gezin een twee-onder-een-kapwoning aan de Boomberglaan 8a in Hilversum. Franz en Erna huurden de woning van Alfred Simon Abramowitz (1887-1944). Deze Duitse rechtsgeleerde was in 1933 naar Londen gevlucht. Ondanks wat zijn naam doet vermoeden, was hij waarschijnlijk niet verwant aan Erna Eisner-Abramowitz.
Na de capitulatie van Nederland werd het pand aan de Boomberglaan door de Duitse bezetter aangemerkt als 'vijandelijk vermogen', aangezien eigenaar Alfred Simon Abramowitz in het Verenigd Koninkrijk woonde en Duitsland met dat land in oorlog was. Franz en Erna waren verplicht het pand bij het Deutsche Revisions- und Treuhand-Aktiengesellschaft aan te melden.
Het beschikkingsrecht van het pand werd overgedragen aan Carl Hermann Oldach, een in Hamburg geboren Amsterdammer. Oldach was Sammelverwalter von Grundstücken, die unter der Verordnung des Reichskommissars für die Besetzen Niederländischen Gebiete vom 24. Juni 1940 der die Behandlung Feindlichen Vermogens fallen. Franz kon tot 31 maart 1942 aanblijven als Unterverwalter.
1. Door Franz Sigmund Eisner uitgeknipt krantenknipsel uit de Gooi- en Eemlander van 28 juni 1940 over de verordening inzake de behandeling van vijandelijk vermogen.
2. Brief van Franz Sigmund Eisner aan het Deutsche Revisions- und Treuhand-Aktiengesellschaft te Den Haag waarin hij het pand aan de Boomberglaan 8a aanmeldt als vijandelijk vermogen, 3 juli 1940.
3. Brief van het Deutsche Revisions- und Treuhand-Aktiengesellschaft te Den Haag aan Franz Sigmund Eisner over de aanmelding van het pand aan de Boomberglaan 8a als vijandelijk vermogen, 2 augustus 1940.
4. Antwoord van Franz Sigmund Eisner op de brief van 2 augustus 1940 van het Deutsche Revisions- und Treuhand-Aktiengesellschaft, 31 augustus 1940.
5. Het beschikkingsrecht over het pand aan de Boomberglaan 8a was overgegaan op Carl Hermann Oldach. Brief gedateerd 2 juli 1941.
6. Verzoek van Carl Hermann Oldach om niet te corresponderen met het Deviezeninstituut, 4 juli 1941.
7. Brief van Carl Hermann Oldach aan Franz Sigmund Eisner waarin hij aangeeft dat het niet langer mogelijk is om aan te blijven als Unterverwalter. Franz moet voortaan de huur overmaken aan de N.V. Bank für Westeuropäische Wirtschaft. Brief gedateerd 5 maart 1942.
Collectie Hilversum in de Oorlog
Vught en Westerbork
In 1942 werd het gezin vanwege Franz' dienstverband bij de NSF door Philips naar Eindhoven gehaald. Franz werd tewerkgesteld bij het zogeheten Philips-Kommando. Tot juni 1944 verbleven Franz, Erna, Hanss Peter en Marianne in Kamp Vught. Op 2 juni 1944 werd het gezin op transport gesteld naar Kamp Westerbork. In dit kamp heeft Erna nog in opdracht van kampcommandant Albert Konrad Gemmeker opgetreden, samen met onder meer cellist Mozes (Maurice) Cantor en violist Samuel (Sam) Tromp.
Programma (avond) van de Gruppe Musik in kamp Westerbork. Collectie Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Theresienstadt en Auschwitz
Op 31 juli 1944 werd het gezin op transport gesteld naar Theresienstadt. Drie maanden later, op 28 oktober 1944, werden Erna, Franz, Hanss Peter en Marianne gedeporteerd naar Auschwitz. Erna en haar kinderen zijn twee dagen na hun deportatie uit Theresienstadt vermoord. Wat er precies met Franz Eisner is gebeurd, is niet duidelijk. Het is alleen bekend dat hij in februari 1945 'in Midden-Europa' om het leven is gekomen.
Geraadpleegde bronnen:
Geraldien von Frijtag Drabbe Künzel, Een stad op drift. Hilversum tijdens de Duitse bezetting (Amsterdam: Boom, 2020), 50-51, 124, 145, 157, 271.
https://collecties.kampwesterbork.nl/
Reactie plaatsen
Reacties